Thursday, June 9, 2011
Tôi xa Việt Nam năm 20 tuổi, thoáng chốc đã 1/4 thế kỷ sống nơi xứ người. Năm đầu sang Mỹ, đêm nào cũng khóc, nhớ bạn bè, nhớ con hẻm nhỏ, nhớ người bán hàng rong. Ngày ấy người Việt Nam ở Mỹ còn ít, không có báo điện tử, không có Internet liên lạc dễ dàng như bây giờ, nên nỗi nhớ càng da diết.
Buổi
sáng trong nhà ăn của khu nội trú đại học, nhìn bát cháo mạch lỏng
bỏng, xám xịt, nhớ quay quắt đĩa bánh cuốn nóng với những khoanh chả
trắng muốt điểm mấy nhúm hành phi vàng ruộm. Buổi trưa nhai miếng
hambuger khô khan thèm bát phở tái chín thơm lừng. Buổi tối ánh đèn vàng
leo lắt nhớ ánh điện neon sáng xanh mát mắt. Nhìn xung quanh nhà cửa
lúc nào cũng đóng cửa im ỉm, nhớ Việt Nam hàng xóm đông đúc chạy qua, chạy lại lúc tối lửa tắt đèn. Cái gì cũng làm cho tôi nhớ và khóc.
Năm
thứ hai, tiếng Anh đã khá hơn nhiều, bài vở cũng nhiều hơn, thêm việc
làm part-time nên về đến nhà là ngủ say như chết. Nỗi nhớ Việt Nam vẫn còn đó nhưng không còn nhiều thì giờ để nghĩ đến nữa.
Năm
thứ tư, thứ năm... mỗi năm một trôi qua, công việc cứ ngày càng nhiều,
cuộc sống như một vòng xoay khổng lồ, con người cũng quay tròn. Bên cạnh
đó, tình yêu đến và gia đình, con cái tiếp theo. Ngày tháng trôi nhanh
như chớp mắt, thoáng chốc đã 25 năm trời.
Vừa rồi tôi cùng gia đình về thăm lại Việt Nam
lần đầu tiên. Cái cảm giác đầu tiên là Sài Gòn đông đúc, náo nhiệt và
giàu mạnh hơn ngày xưa rất nhiều. Về lại con phố xưa, tôi ngỡ ngàng nhìn
không ra, không biết đâu là nhà cũ của mình. Nhà nào cũng xây mới, cao
ngất nghểu, sơn phết đủ màu sắc theo ý thích của mỗi chủ nhà. Những con
đường ngập lá me bay của một thời mơ mộng giờ tràn đầy hàng quán ồn ào,
nhộn nhịp. Sài Gòn bây giờ có nhiều tòa nhà thương mại tràn ngập các mặt
hàng cao cấp, xe hơi nườm nượp trên đường. Có nhiều cái đẹp hơn, tốt
hơn, nhưng cũng có nhiều thứ xấu hơn, tệ hơn. Tôi như lạc lõng giữa Sài
Gòn, 25 năm một thời gian khá dài cho một đời người và cho một thành phố
đầy sức sống như Sài Gòn.
Ở Việt Nam
ba tuần lễ đầu vui vẻ, nhưng dần dần tôi cảm thấy nhớ nhà, nhớ cuộc
sống êm đềm sáng lái xe đưa con đi học. Chiều tan sở về hai vợ chồng
cùng nhau nấu cơm, cho con cái ăn uống, làm bài tập xong đi ngủ. Nhớ
ngày nào khóc vì thèm nghe tiếng rao hàng, tiếng xe cộ buổi sáng ở Việt Nam,
giờ lại khó chịu vì sự ồn ào. Nhớ buổi sáng thức sớm thật yên tĩnh bên
Mỹ, xung quanh không có tiếng động ngoài mấy con chim hót ríu rít trên
cao, hai vợ chồng làm cà phê, soạn bữa ăn sáng, coi tin tức rồi đưa con
đi học, mình đi làm. Cuộc sống có vẻ tẻ nhạt, đơn điệu so với người Sài
Gòn có nhiều bạn bè đông vui, náo nhiệt. Nhà cửa ở Việt Nam san sát nhau lúc xưa thấy vui, giờ thấy thèm một khoảng không gian xanh, một mảnh vườn nhỏ như Mỹ.
Ở
Mỹ gia đình là chủ yếu, ngoài giờ làm việc, mọi người về thẳng nhà ít
có người nào phải đi xã giao, quan hệ công việc làm ăn. Hợp đồng ít khi
được ký kết trên bàn tiệc nên không có việc ngoài giờ làm ra còn phải đi
ăn nhậu. Có những người đi làm thêm hai công việc hay làm ngoài giờ,
nhưng đó là làm việc thật sự và có trả lương (double nếu overtime). Bạn
bè không tự động đến nhà, rủ rê nhau đi chơi nhất là trong ngày làm
việc. Vợ chồng phải giúp đỡ lẫn nhau, người nấu cơm thì người rửa bát,
dọn dẹp. Các ông chồng ở đây rất giỏi việc nhà, cơm nước, lo lắng cho
các con không thua gì một phụ nữ. Ở đây cũng hiếm người mướn Osin nên
mọi việc đều san sẻ với nhau. Về Việt Nam
thấy cảnh chiều nào quán ăn, quán nhậu cũng đông nghẹt người, nhất là
các ông. Tôi tự hỏi giờ đó vợ con của quý ông ở đâu mà sao ông chồng
không về dùng cơm tối với gia đình?
Về
Việt Nam 4 tuần lễ, tôi mới cảm nhận những sự việc trước giờ thấy rất
bình thường trong đời sống hằng ngày của Mỹ mà mình không để ý: xếp
hàng, nhường đường cho người đi bộ, không xả rác bừa bãi nơi công cộng,
giữ cửa cho người đi sau, nói lời cảm ơn và xin lỗi... bỗng nhiên thành
quan trọng. Thiếu những cái đó mình cảm thấy bực bội và khó chịu, cứ tự
hỏi tại sao những việc rất nhỏ, đơn giản mà không ai chịu làm.
25 năm sống ở xứ người, giờ về lại xứ ta để hiểu rõ lại mình. Thì ra thời gian sống ở Mỹ đã dài hơn ở Việt Nam, hội nhập và hòa tan đã khiến mình thay đổi lúc nào không hay.
Quê hương, nơi chôn nhau cắt rốn chỉ có một, nhưng hạnh phúc thì ở nơi nào mình tìm thấy niềm vui và sự yên bình trong tâm hồn.
Một Việt Kiều
Làm trong sáng tiếng Việt "Ai phụ trách khâu ẩm thực?"
Câu
ấy nghe được trong cuộc họp của các thầy cô giáo ở một trường dạy tiếng
Việt cho trẻ em, bàn về việc tổ chức buổi picnic cho thầy cô và phụ
huynh học sinh…. Xin mạn phép có một hai ý như thế này:
Thứ nhất, câu ấy có sáu chữ thì hết bốn chữ là tiếng Hán-Việt (“phụ trách”, “ ẩm thực”).
Thứ
hai, ba chữ cuối ở trong câu (“khâu”, “ẩm thực”) là những chữ “mới”, du
nhập “từ Bắc vô Nam” sau năm 1975. Giá dụ học sinh nghe được câu ấy bèn
giơ tay hỏi cô giáo ở trong lớp:
- “Ẩm thực” là gì thưa Cô?
- “Ẩm” là uống, “thực” là ăn. “Ẩm thực” là tiếng Hán-Việt, có nghĩa là “ăn uống”.
- Tiếng Hán-Việt là tiếng gì vậy Cô?
- Là tiếng Hán, tức là tiếng Trung Quốc, đọc theo âm Việt.
- Vậy sao mình không nói “ăn uống”, là tiếng của mình, mà lại nói “ẩm thực” thưa Cô?
Cô
giáo chắc cũng hơi bối rối, và cũng hơi khó trả lời, không lẽ lại nói
là “Cô cũng không rõ, nhưng nhiều người đều… nói vậy”. Em học sinh ấy
nói đúng. Tại sao người Việt ở trong nước, và cả ở ngoài nước, vẫn thích
nói “ẩm thực” mà không chịu nói “ăn uống”? Có phải vì nói “ăn uống”
nghe phàm tục, nói “ẩm thực” nghe thanh tao và “trí tuệ” (1) hơn chăng?
Trước năm 1975, người Việt ở miền Nam Việt Nam không nói “Ai phụ trách
khâu ẩm thực?” mà có nhiều cách nói đơn giản hơn và dễ hiểu hơn, chẳng
hạn: “Ai lo vụ ăn uống?”, hoặc “Chuyện ăn uống ai lo?”, hoặc “Thức ăn,
thức uống ai lo?”…
Nếu
cứ phải vay mượn tiếng Hán-Việt hoặc tiếng nước ngoài trong sinh hoạt
hàng ngày, trong lúc kho tàng tiếng Việt của chúng ta không hề thiếu
thốn những chữ ấy thì thật khó mà thuyết phục các em tin được rằng
“tiếng Việt giàu và đẹp” như chúng ta vẫn tự hào (đã gọi là “giàu” thì
tại sao lại phải đi vay, đi mượn?!?). Những tiếng Hán-Việt nặng nề và
tối tăm ấy hoàn toàn không giúp gì được cho việc “giữ gìn sự trong sáng
của tiếng Việt” mà những người làm công tác giáo dục ở trong nước vẫn hô
hào, như là một khẩu hiệu trong số rất nhiều khẩu hiệu thuộc loại “nói
mà không làm”, hoặc “nói một đàng làm một nẻo”, hoặc… “nói vậy mà không
phải vậy”.
Những
chữ nghĩa kiểu ấy khá phổ biến. Bên dưới là một ít ví dụ, và các đề
nghị nói thế nào cho đúng, rõ nghĩa, dễ hiểu và “Việt ngữ” hơn (chỉ là
câu mẫu, người đọc có thể cho những câu khác tốt hơn):
- Thay vì nói: “Cô giáo Mỹ Linh đứng lớp Năm”, nên nói: “Cô giáo Mỹ Linh dạy lớp Năm” (không có… đứng, ngồi, nằm, quỳ chi cả)
-
Thay vì nói: “Giáo viên cần soạn giáo án trước khi lên lớp”, nên nói:
“Thầy cô cần soạn bài giảng trước giờ dạy” (không có… lên, xuống, ra,
vào chi cả)
-
Thay vì nói: “Phụ huynh đăng ký cho con em học Việt ngữ”, nên nói: “Phụ
huynh ghi tên (hay ghi danh) cho con em học tiếng Việt”
- Thay vì nói: “Các em tiếp thu tương đối chậm”, nên nói: “Các em hiểu chậm”.
- Thay vì nói: “Học sinh đi tham quan một xí nghiệp”, nên nói: “Học sinh đi thăm một nhà máy”.
- Thay vì nói: “Ban văn nghệ sẽ tham gia biểu diễn (2) một tiết mục”, nên nói: “Ban văn nghệ sẽ đóng góp một màn diễn”
-
Thay vì nói: “Ban giảng huấn sẽ dự giờ đột xuất các lớp học của giáo
viên”, nên nói: “Ban giảng huấn sẽ vào lớp xem thầy cô giảng dạy mà
không báo trước”.
- Thay vì nói: “Lớp Vỡ Lòng chủ yếu tập trung vào khâu đánh vần”, nên nói: “Lớp Vỡ Lòng cần dạy các em biết đánh vần”.
- Thay vì nói: “Cô giáo phát hiện em Nga có năng khiếu về môn Văn”, nên nói: “Cô giáo nhận thấy em Nga có khiếu về môn Văn”.
- Thay vì nói: “Các em về nhà tranh thủ ôn tập”, nên nói: “Các em về nhà cố gắng ôn bài”.
- Thay vì nói: “Tuyệt đại đa số các em tiếp thu tốt”, nên nói: “Hầu hết các em hiểu bài”.
- Thay vì nói: “Cần nâng cao chất lượng (3) trong công tác giảng dạy”, nên nói: “Cần dạy sao để các em mau tiến bộ”.
- Thay vì nói: "Ai là phụ giáo?", nên nói: "Ai là phụ tá".
“Tiếng
Việt còn, nước Việt còn” hoặc “Tiếng Việt còn, người Việt còn”, ở đâu
ta cũng nghe những câu ấy, nhưng chắc không phải là thứ “tiếng Việt” kỳ
quái hoặc nửa Hán nửa Việt, nửa Tàu nửa ta, chẳng thấy “giàu” cũng chẳng
thấy “đẹp”, chẳng thấy “trong” cũng chẳng thấy “sáng” (chỉ thấy… tối mò
mò).
BaoMai
No comments:
Post a Comment