January 8, 2013 By 182 Comments
T/S Alan Phan
Bài viết của tôi về công thức kiếm 1
triệu đô la trong 5 năm tạo ra nhiều phản biện, ngay cả lúc này, gần một
năm sau khi xuất bản. Một số không ít nghĩ đây là chuyện không tưởng,
nhất là khi ứng dụng vào môi trường làm ăn tại Việt Nam (Một bài viết
của báo Người Đưa Tin trích dưới đây là một thí dụ).
Thực ra, để gia tăng giá trị của doanh
nghiệp lên 1 triệu đô la trong 5 năm là điều quá dễ. Dùng chỉ số P/E của
một công ty dịch vụ khỏang 18 thì lợi nhuận chỉ cần gia tăng 60 ngàn đô
la một năm là chúng ta đã đạt mục tiêu trên. Đây thực sự không phải là
một nhiệm vụ…bất khả thi dù con số 1 triệu đô la vẫn còn làm choáng
nhiều doanh nhân Việt.
Tuy
nhiên, tôi đồng ý là phần lớn độc giả sẽ không thành công như mong
muốn. Lý do thất bại của họ không phải là do công thức sai, hay xa rời
thực tế, mà do những nguyên nhân rất thông thường. Nhiều ước mơ trong
đời sống cũng hay gẫy đổ như vậy khi lối tư duy và cách thực hiện kế
hoạch phạm vào những rào cản sau đây.- 1. Tính lười biếng cẩu thả
Khi điều hành quỹ đầu tư Viasa, tôi hay
ngạc nhiên vì đến hơn 90% các kế hoạch kinh doanh gởi xin tài trợ hoàn
toàn thiếu chuẩn mực và công sức. Một người trẻ muốn đầu tư vài ba năm
của đời sống cho sự nghiệp không thể đi xa nếu không chịu bỏ vài tháng
tập trung thu thập dữ liệu, nghiên cứu, phân tích, tìm phản biện, xây
dựng quan hệ và networking một cách nghiêm túc và khách quan. Một kế
hoạch vài chục trang giấy, phần lớn là copy và paste, không gì sáng tạo
hay tỉ mỉ, nói lên sự lười biếng ngay từ trong trứng nước. Các định giá
về sản phẩm của mình so với đối thủ cạnh tranh cũng rất sơ sài, thiển
cận…nói lên sự cẩu thả sau này trong việc điều hành.
Mỗi tuần, tôi nhận hơn chục Emails của
các bạn trẻ bầy tỏ sự tha thiết với nhu cầu kinh doanh và nhờ tôi làm tư
vấn “không công” để tạo nghiệp lớn cho mình. Kèm theo là khoảng 100 chữ
mô tả kế hoạch và dự án (đa số có thể gọi là wet dreams) cùng các câu
hỏi ngớ ngẩn có thể truy tìm từ Google trong 30 giây. Đây là thể hiện
tột cùng của tính lười biếng và cẩu thả nói trên.
- 2. Lối bắt chước nghèo nàn
Một trong những yếu tố quan trọng nhất
của dự án kinh doanh là một sản phẩm hay dịch vụ sáng tạo, đặc thù, mang
nhiều lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, đây là một thực thi rất khó khăn
mà chính những doanh nhân nhiều kinh nghiệm hay nhiều trí tuệ cũng phải
thiếu sót. Ngay cả với những sản phẩm mới mẻ, sự thu hút khách hàng trên
thị trường cũng chưa phải là điều chắc chắn. Do đó, việc bắt chước bầy
đàn khá thông dụng trong phần lớn mô hình kinh doanh.
Hiểu rõ thực tế như vậy nhưng khi làm
một phó bản, chúng ta phải có ít nhất một phó bản độc đáo và khởi sắc,
nếu không hơn nguyên bản thì cũng phải mang nhiều chất lượng tương tự,
và chắc chắn phải hơn hẳn các phó bản cạnh tranh đang chào bán trên khắp
thị trường. Cái nghèo nàn về ý tưởng và điều hành quản lý thường là
nguyên nhân làm trì trệ mọi mục tiêu và gây mệt mỏi, chán nản cho doanh
nhân cũng như khách hàng.
- 3. Niềm đam mê hời hợt
Trong hành trình kinh doanh, khó khăn và
thử thách là một hiện hữu thường trực, mỗi giờ mỗi ngày. Không có sự
say mê vào sản phẩm, việc làm; cũng như những sự ủng hộ trân trọng của
người thân và đội ngũ đồng hành, doanh nhân thường bỏ cuộc và tìm một
lối thoát dễ dãi hơn. Một mô hình kinh doanh chỉ dựa vào mục đích “kiếm
tiền” hay “sĩ diện” thường bỏ quên chiều sâu và tính chất lâu dài của
sản phẩm, thương hiệu, nhân viên hay cơ sở.
Nhìn vào kinh nghiệm thành công của tất
cả những doanh nhân nổi danh trên thế giới, chúng ta sẽ nhận rõ một điểm
tương đồng: dù họ có thể khởi nghiệp qua một tình cờ hay may mắn, nhưng
khi đã vào nghiệp lớn, họ đều có chung thái độ gọi là “sinh nghề tử
nghiệp”. Không có nghiệp dư hay “làm chơi ăn thiệt” trong sân chơi
nghiêm túc của nghề kinh doanh.
- 4. Mất tập trung vì sợ hãi
Một rào cản tâm lý khá lớn với đa số
doanh nhân cũng như mọi người bình thường là nỗi sợ hãi. Không những
chúng ta sợ thất bại, thua lỗ, mất mặt, nghèo khó, đau khổ…chúng ta còn
sợ ngay cả thành công, may mắn, danh tiếng, cô đơn… Khi tinh thần bị ám
ảnh bởi sợ hãi, sự sáng tạo của trí tuệ cũng như sự bình tĩnh trong phản
ứng đối đầu biến mất và doanh nhân trở nên hoảng loạn và lạc lối. Các
chiến thuật, dự phóng…từ những kế hoạch làm ăn ngắn hay dài hạn bị xóa
bỏ, nhường chỗ cho những hành động phản xạ theo tình thế hàng ngày và sự
thôi thúc của các yếu tố và nhân viên hay người thân bao quanh.
Đây là thời điểm của “đi tắt đón đầu”, “lấy ngắn nuôi dài”, “đầu tư dàn trải”, “lợi nhuận ngắn hạn”, “thay đổi mục tiêu”…
- 5. Đổ thừa cho ngoại vi
Những yếu tố kinh tế vĩ mô hay môi
trường kinh doanh luôn luôn có tác động đến kết quả công việc. Tuy
nhiên, ảnh hưởng của chúng không sâu rộng như chúng ta hay tưởng tượng.
Nhiều bạn bè tôi đã từng kinh doanh tại những thị trường khét tiếng là
tàn nhẫn như nam lục địa Phi Châu hay Trung Đông. So với Ấn Độ hay
Turkmenistan, tôi nghĩ Việt Nam là một thiên đường của dân làm ăn. Trong
quá khứ, tôi kiếm tiền khá tốt ngay sau sự cố Thiên An Môn ở Trung Quốc
khi các nhà đầu tư ngoại bỏ chạy như vịt.
Dĩ nhiên, trong một môi trường kinh
doanh khác lạ, chúng ta phải điều chỉnh tư duy và hành xử. Cứng ngắc
trong một công thức không hợp thời, hợp cảnh, hợp nhân tình…là tự đem
đến cho mình những thất vọng. Trong mọi trường hợp, hãy chăm chú tập
trung vào sự cải thiện của sản phẩm, nhu cầu thực tế của khách hàng,
cách xây dựng quản lý công ty theo chiều sâu và đường dài. Tôi lập đi
lập lại 5 yếu tố quan trọng nhất trong bài viết cũ: động lực nội tại, lợi thế cạnh tranh, kiến thức và quan hệ, chấp nhận rủi ro và sức khỏe đầy đủ.
Trên hết, một tập trung cao độ, không để cho một ảnh hưởng vớ vẩn nào
xâm nhập vào trận đấu. Thiếu bất cứ yếu tố nào trên đây là tạo một mất
cân bằng cho công thức.
Vào 2007, quỹ đầu tư của chúng tôi đã
giải ngân cho một doanh nghiệp Việt (Vinabull) hơn 1 triệu đô la và đã
thất bại hoàn toàn. Lý do là tôi đã không “làm” như mình “nói” trong bài
viết này. Ngoài những yếu tố chính như động lực (với ban quản lý làm
thuê thì đây là OPM), lợi thế cạnh tranh (sản phẩm bắt chước không chút
sáng tạo), kiến thức và quan hệ (không đầy đủ, không khai triển)…ban
quản lý của chúng tôi còn mang thêm các bệnh lười biếng cẩu thả, không
chút đam mê trong ngành nghề và luôn đổ thừa cho tình trạng suy sụp của
thị trường chứng khoán. Thất bại là một kết quả có thể nhận ra trước khi
bắt đầu.
Tôi đang suy nghĩ không biết mình có nên
chọn ra 5 dự án với 5 đội ngũ doanh nhân trẻ và chứng minh là họ có
thừa sức để kiếm 1 triệu đô la trong 5 năm? Có lẽ không cần thiết vì tôi
đã gặp và trò chuyện với cả trăm doanh nhân trẻ đang làm ăn tại Việt
Nam, trong các ngành nghề từ IT đến nông nghiệp, từ dịch vụ thương mại
đến quán hàng bán lẻ. Họ có chung một mẫu số: kiếm được cả triệu đô la
hay nhiều hơn trong thời gian vài năm, dù phải đối diện với hệ thống
quan chức và luật rừng, con ông cháu cha hay xã hội đen, bất ổn xã hội
hay suy thoái kinh tế. Họ là những minh chứng hùng hồn nhất cho sự năng
động của lớp doanh nhân mới của Việt Nam và hy vọng sau này, của thế
giới.
Alan Phan
Bài viết năm ngoái của Alan:
Bài viết của báo Người Đưa Tin:
“Tôi tin rằng một doanh nhân trẻ,
tìm ra một mô hình kinh doanh sáng tạo và dồn hết tâm trí nội lực của
mình liên tục trong 5 năm, sẽ nhất định trở thành một triệu phú đô la.
Quên chuyện ăn nhậu, quên chuyện thất tình trai gái, quên chuyện bạn bè
bàn ra tán vào, quên chuyện sĩ diện…chỉ biết một mục đích duy nhất là
công việc của mình, không bỏ cuộc hay thất vọng, không phân tán tài lực
với những hoạt động ngoài luồng, không suy nghĩ xa xôi hay lầm lạc. Chỉ
đơn giản có thế. Tôi sẵn sàng ký một khế ước với bạn: nếu bạn đã làm tất
cả việc này thật nghiêm túc và không kiếm được 1 triệu đô la vào 2017,
tôi sẽ tịnh khẩu và ngưng hết viết lách trong phần đời còn lại“, Thu Thủy trích lời của Alan Phan, tiến sỹ kinh tế.
Trên Facebook của mình, hoa hậu Việt Nam là Nguyễn Thu Thủy trả lời:
“Nhà cháu (tức Thu Thủy – PV) không phải
tiến sĩ kinh tế nhưng cũng lăn lộn thương trường hơn 15 năm nay rồi, đã
từng là một doanh nhân trẻ và sáng tạo (giờ nhà cháu vẫn trẻ) cũng dồn
hết nội lực, cũng đã từng chạm vạch triệu phú đô la, chưa từng ăn nhậu
(chỉ đi bar thâu đêm thôi) và nhớ nhớ quên quên đủ thứ như bác nhắc ở
trển, nhà cháu có đôi nhời với bác mà mong bác đừng tịnh khẩu:
- Bác đặt tình huống quá lý tưởng khi
bác đang ngồi trong salon ở Mỹ mà chưa đưa ra các tình huống bạn doanh
nhân trẻ này sẽ phải đặt tự trọng và đạo đức kinh doanh vào đâu khi đối
mặt với các vấn đề như công an, cơ quan thuế và các loại thanh tra sở
ban ngành phiền nhiễu hàng ngày, cái này tiến sĩ kinh tế hình như không
đảm bảo được và không dạy được.
- Bạn doanh nhân trẻ này giả sử có môt
hình kinh doanh tuyệt vời sáng tạo thật, nhưng ngay tuần sau, tháng sau
sẽ có bạn doanh nhân trẻ khác là con ông Y cháu bà Z cho ra mô hình kinh
doanh y hệt của bạn nhưng chi phí, giá thành chỉ bằng 1/2 do có những
ưu thế cạnh tranh đặc biệt mà không có một sách kinh tế trên thế giới
nào từng nhắc đến thì bác tính sao?
- Hiện nay, ngay lúc này, ở Việt Nam nếu
có phương án kinh doanh tốt và đi đúng đường thẳng không đi đường vòng
xa xôi với ngân hàng thì lãi suất khoảng 18%.
Thời nào, nước nào cũng có Bill Gates,
có Mark Zukenberg… có điều môi trường kinh doanh nó như nước, doanh nhân
giỏi như cá con, ở môi trường nào thì mới sinh ra anh hùng hào kiệt
được.
“Ở Việt Nam hàng ngày, cứ ra đường là
chạm mặt đầy các Bill Gates phiên bản Việt Nam bác ạ, nhà cháu nghĩ họ
mà viết blog chia sẻ kinh nghiệm kinh doanh chắc chắn hot hơn bác, có
điều họ không viết vì họ không phải tiến sĩ kinh tế”, hoa hậu Thu Thủy
chanh chua.
No comments:
Post a Comment